Treed in de voetsporen van ons verleden

Op 16 september 1944 onthult Generaal Brian Horrocks in Leopoldsburg het plan voor Operatie Market Garden. De Britse bevelhebber is nog niet volledig hersteld van zware verwondingen opgelopen in Noord-Afrika. Horrocks verbijt de pijn. Een dag later lanceert hij zijn grondtroepen ten noorden van Leopoldsburg richting Arnhem.

Op maandagmorgen 11 september 1944 verdedigden Duitse militairen, die uit Leopoldsburg waren gekomen, op het Lommelse Kerkplein het kruispunt van de wegen Geel-Hamont en Leopoldsburg-Lommel-Luyksgestel (via brug 12 over het Kempens Kanaal). Ze hadden twee 88 mm Flak-kanonnen opgesteld. De vuurmond van het ene kanon was naar de Stationsstraat gericht. De soldaten achter het andere kanon speurden richting Norbert Neeckxlaan.

Op 11 september 1944 kwamen er voor het eerst Engelse verkenningswagens in Nederland. Deze staken de grens bij de Barrier in Bergeijk over. Mensen uit de buurt informeerden hen over de Duitse posities. Helaas zijn die dag twee burgers omgekomen. Vervolgens begon hier, op 17 september, Operation Market Garden.

In juni 1944 landden geallieerde troepen op de Normandische kust. In rap tempo bevrijdden zij Parijs. Daarna volgden Brussel en Antwerpen. Op 11 september bereikten de Engelsen de Nederlandse grens bij Valkenswaard. In de nabij gelegen dorpen werd iedereen flink nerveus. Zoals in Borkel & Schaft waar de postbode zich haastte het goede nieuws rond te bazuinen.

Eindhoven, op dinsdag 16 mei 1944 vindt er een razzia plaats waarbij een jong meisje wordt opgepakt. Samen met haar familie zal ze drie dagen later van Kamp Westerbork naar Auschwitz-Birkenau worden gedeporteerd, alwaar zij ook zal sterven.

De 94-jarige Gerrit van Eck woonde tijdens de oorlog en bevrijding op ’t Eind 10 met zijn ouders en twee broers. Gerrit was de middelste van het gezin Van Eck. Tijdens de bevrijding was Gerrit 14 jaar en hij kan zich er nog veel van herinneren, vooral het bombardement en de landing van de parachutisten op 17 september 1944.

Klara von Zitzewitz verloor haar 18-jarige zoon, Ernst-Jürgen, tijdens Operatie Market Garden. Na zijn dood bezocht Klara trouw het graf van haar zoon in Ysselsteyn. Ter nagedachtenis aan haar zoon en andere omgekomen Duitse militairen schonk ze in 1959 de grootste klok van het carillon. Via een inzamelingsactie werd het klokkenspel uitgebreid tot 25 klokken.

Er zijn harten van stoepkrijt op me getekend. Maar ik ben ook bespuugd. Veel heb ik over me heen gekregen: hagelstenen, bier, confetti. Zelfs kogelhulzen, al heeft de oorlog me niet kunnen verjagen. Want Gemert ligt me – en ik lig in Gemert. Ik ben het Ridderplein.

Vanaf 18 september 1944 was het onrustig in de omgeving van Son en Breugel. Amerikaanse soldaten rukten op vanuit Eindhoven. Duitse soldaten verschansten zich in de hoge kerktoren van Son en Breugel. Iedereen hoopte op een snelle bevrijding, maar in plaats daarvan werd het met de dag gevaarlijker: De ene dag was het dorp in handen van Amerikanen, de volgende dag weer in handen van de Duitsers. Op last van de Amerikanen werden veel mensen, met name kinderen, uit het gebied geëvacueerd.

‘Terug naar 2008, het jaar waarin ik op 28-jarige leeftijd op uitzending ging als aide-de-camp op het ISAF-hoofdkwartier in Afghanistan. Ik ondersteunde in die functie de directeur Air Coordination bij zijn dagelijkse bezigheden. Hij was verantwoordelijk voor de coördinatie van alle NAVO-luchtoperaties in Afghanistan en de opbouw van de burgerluchtvaart. In die rol ontmoette ik zelfs voormalig President Barack Obama.

Een opvallende speling van het lot: Een schilderende Engelse militair die als onderduiker een schuilplaats vindt bij een Schijndelse kunstenaar.

Tussen 17 september 1944 en 30 maart 1945 hield Francien Versantvoort, toen 15 jaar oud, een dagboek bij. Ze begon met schrijven op de dag dat operatie Market Garden begon. Francien is een dochter van Harrie Versantvoort, tot zijn overlijden in 1942 hoofd van de jongensschool in Mariaheide. Hij werd opgevolgd door Johan van Son. In september 1944 woonde zowel de familie Versantvoort als de familie van Son in het huis naast de jongensschool. 

Op de dag dat Market Garden aanving, werden op diverse plaatsen langs de geoogde route bombardementen uitgevoerd, om de Duitsers te verzwakken. Een daarvan was een aanval op een trein tussen Uden en Odiliapeel. De 15-jarige Piet Adam werd door  NSB-burgemeester  Biemans ingeschakeld om de gewonden te vervoeren.

John S. Thompson maakt vanaf de landing op Sicilië al deel uit van het 504th PIR en de veldtocht door Italië maakt hij ook mee.

Boy Edgar is een beroemde jazzmuzikant en een succesvol medisch wetenschapper, maar in Heumen kennen ze hem als de assistent-huisarts die tijdens de oorlog Joodse kinderen van Amsterdam naar Heumen smokkelde om ze bij boeren in de omgeving te verbergen. 

Op 17 september 1944 landde bij Groesbeek en Overasselt de 82ste Airborne Divisie. Deze eenheid stond onder leiding van generaal James Gavin. Hij was de jongste brigadegeneraal in het Amerikaanse leger en zeer geliefd bij de soldaten.

Het Joodse tienermeisje Rose Jakobs zat ondergedoken in Beek en hield net als Anne Frank een dagboek bij. Wanneer operatie Market Garden begint is ze vrij, maar niet veilig. Op 2 oktober is ze gewonde Amerikanen aan het verzorgen als ze omkomt door een splinterbom. Ze leefde net 2 weken in vrijheid. 

Jan van Hoof was padvinder en jonge verzetsman. Hij kwam om terwijl hij als gids de bevrijders de weg wees in Nijmegen. Daarbij liet hij een mysterie achter: want had hij nou wel of niet de brug van Nijmegen gered?

Toen de bevrijding kwam en overal vreugde te zien en horen was, begon voor Kiek de ellende. “Nederland was verdeeld in goed en fout, wij waren fout. Op weg naar school zongen kinderen: ‘vuile NSB-kinderen wij mogen lekker niet met jullie spelen’. ” Tijdens de evacuatie moest zij samen met haar moeder, zusje en twee broertjes evacueren. Haar vader was er niet, hij werkte voor de Duitsers in Den Haag bij de Arbeidersbank.

‘’Ik liep door de kamers. Overal lagen gewonden: in de eetkamer, in de studeerkamer en serre, in het zijgangetje en zelfs onder de trap en op het toilet; ieder stukje ruimte was ingenomen.’’  Kate ter Horst (1906-1992)

Jenny van Dinter (19-04-1934), en haar gezin woonden vlakbij de Rijn toen de Slag om Arnhem begon. Een brand verwoestte het huis en het gezin, bestaande uit 3 meisjes, vader en moeder, vluchtte. Maanden van onzekerheid, honger en angst. Jenny schreef haar verhaal op en vertelde het voor dit project..